Świadomy praw i obowiązków wynikających z… konkubinatu…

1. Czym jest konkubinat? Jakie są prawa i obowiązki konkubentów względem siebie?

2. A co jest uregulowane przez prawo?

3. A co w sytuacji, gdy urodzi się Wam dziecko?

4. A co w sytuacji śmierci konkubenta?

5. Czy konkubent musi zeznawać przed sądem?

6. Czy konkubent może wstąpić w stosunek najmu po śmierci partnera?

7. Czy konkubent ma prawo zapoznać się z dokumentacją medyczną partnera?

Wasz związek trwa już od jakiegoś czasu… Macie wspólne plany, ale inne niż małżeństwo… Jedno z Was (lub razem) kupuje mieszkanie, jego wyposażenie, samochody… Być może remontujecie mieszkanie jednego z Was (lub wspólne)… Rodzą Wam się dzieci… Czy zastanawialiście się nad tym czy i jeśli tak, to w jaki sposób prawo reguluje powyższe kwestie?

Czym jest konkubinat? Jakie są prawa i obowiązki konkubentów względem siebie?

Konkubinat nie jest uregulowany przez prawo w taki sposób jak małżeństwo – dla wielu to właśnie brak szczegółowych regulacji prawnych jest zaletą „wolnego” związku i też dlatego większość z nich nigdy nie zdecyduje się na zawarcie małżeństwa.

Konkubinat to trwały związek dwojga osób, żyjących razem, które łączy więź fizyczna, emocjonalna i gospodarcza, które nie zawarły związku małżeńskiego. Nie ma obowiązku rejestracji takiego związku.

Konkubenci nie mają uregulowanych praw i obowiązków względem siebie przez kodeks rodzinny i opiekuńczy, jak to jest w przypadku małżeństwa (np. nie mają obowiązku wzajemnej pomocy finansowej – nie mają prawa do alimentów dla siebie).

A co jest uregulowane przez prawo?

Jeśli kupujecie razem mieszkanie, samochód, sztućce czy sofę, to jeśli nie umówicie się inaczej każdy z Was staje się współwłaścicielem tych rzeczy, w takiej części w jakiej wyłożył środki na ich zakup. Skoro każde z Was jest współwłaścicielem zakupionych razem rzeczy, to też każde z Was może żądać zniesienia tej współwłasności (np. przez podział, sprzedaż i rozliczenie się z uzyskanej ceny, przyznanie rzeczy jednemu z Was na wyłączną własność ze spłatą drugiej osoby) i to zarówno w trakcie trwania związku konkubenckiego jak i po jego ustaniu.

Jeśli któreś z Was dokonało zakupu danej rzeczy (np. mieszkania) wyłącznie za własne pieniądze, to ta osoba staje się wyłącznym właścicielem tej rzeczy. Taka rzecz nie staje się przedmiotem Waszej współwłasności. W przypadku, gdy druga osoba „dołożyła się” np. do remontu wspomnianego mieszkania, to może np. żądać zwrotu poniesionych nakładów.

Ewentualnym sposobem na inne uregulowanie opisanych powyżej kwestii, jest zawarcie między sobą umowy, z której będą wynikały Wasze ustalenia i którą to umowę może przygotować adwokat.

A co w sytuacji, gdy urodzi się Wam dziecko?

Dziecko ze związku konkubenckiego nie korzysta z tzw. domniemania, że pochodzi od męża matki, jak to jest w przypadku małżeństwa. Ojciec dziecka chcąc uznać dziecko, musi złożyć stosowne oświadczenie przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego. W sytuacji, gdy jednak ojciec dziecka nie zamierza uznać, wówczas matka dziecka może wytoczyć przed sądem powództwo o ustalenie ojcostwa.

Dziecku ze związku konkubenckiego przysługują względem każdego z rodziców roszczenia alimentacyjne – każde z rodziców jest zobowiązane do uczestniczenia w kosztach utrzymania dziecka. Każdemu z rodziców pozostających w związku konkubenckim przysługuje władza rodzicielska, która w tożsamych sytuacjach jak w przypadku małżonków może zostać zawieszona, ograniczona i każde z rodziców może zostać pozbawione władzy rodzicielskiej (oczywiście, gdy są ku temu podstawy).

A co w sytuacji śmierci konkubenta?

Konkubent nie należy do kręgu spadkobierców ustawowych, co oznacza, że nie dziedziczy po swoim partnerze. Wyjątkiem jest sytuacja, w której spadkodawca zostawił testament, w którym swojego konkubenta powołał na spadkobiercę.

Pozostając w związku konkubenckim warto zatem zabezpieczyć swojego partnera, sporządzając testament i wskazując konkubenta na swojego spadkobiercę. Jest to ważna kwestia zwłaszcza wtedy, gdy nie macie wspólnych dzieci. Dlaczego w takiej sytuacji jest to aż tak istotne? Otóż, gdy posiadacie wspólne dzieci, to one dziedziczą po zmarłym rodzicu – wówczas drugi rodzic (z reguły) może korzystać z odziedziczonego po zmarłym majątku np. ma gdzie mieszkać. W sytuacji, gdy wspólnych dzieci konkubenci nie mają, spadek dziedziczą np. rodzice czy rodzeństwo zmarłego, którzy nie zawsze uważają, iż żyjącemu konkubentowi cokolwiek się należy (taka osoba często pozostaje bez środków do życia, bez dachu nad głową, mimo, iż np. przez wiele lat swoje oszczędności przeznaczała na wspólne życie ze zmarłym konkubentem).

Jeśli konkubenci byli współwłaścicielami jakichś rzeczy, to żyjący konkubent staje się współwłaścicielem tych rzeczy ze spadkobiercami zmarłego.

Czy konkubent musi zeznawać przed sądem?

W sprawach karnych konkubent jest traktowany jako osoba najbliższa dla oskarżonego, dlatego ma prawo do odmowy składania zeznań.

Czy konkubent może wstąpić w stosunek najmu po śmierci partnera?

W razie śmierci konkubenta, który był najemcą lokalu mieszkalnego w stosunek najmu może wstąpić osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą a zatem pozostały przy życiu konkubent – musi być jednak przy tym spełniony następujący warunek: żyjący konkubent stale zamieszkiwał z najemcą w przedmiotowym lokalu do chwili śmierci partnera (co może zostać sprawdzone np. za pomocą wywiadu środowiskowego).

Czy konkubent ma prawo zapoznać się z dokumentacją medyczną partnera?

Jeśli konkubent został upoważniony przez partnera do odbioru i wglądu w dokumentację medyczną (poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia w formie pisemnej w placówce medycznej), to jak najbardziej ten dostęp powinien być zagwarantowany.

Ostatnimi czasy coraz głośniej się mówi o tym, iż związki konkubenckie powinny mieć możliwość rejestracji, co ułatwiłoby regulację m.in. kwestii związanych z dziedziczeniem konkubentów po sobie. Z drugiej strony można się zastanowić, czy jeśli ktoś pozostaje w związku konkubenckim z uwagi na brak formalizmu taki związek charakteryzujący, to czy w ogóle skorzysta z opcji jego rejestracji. W każdym razie na chwilę obecną żadne konkretne kroki ku powyższemu nie zostały podjęte, pozostaje więc zabezpieczyć swoje interesy w inny sposób, w czym może pomóc konsultacja u adwokata.

Autorka: Adwokat Justyna Plewińska

#ślub #konkubina #konkubent #konkubinat #umowa #adwokat #sąd