Oszustwa – jak się bronić i jakie są możliwości prawne poszkodowanego

Oszustwo może mieć różne formy, ale w każdym wypadku wiąże się z poważnym zagrożeniem dla Twojego mienia i ogólnego poczucia bezpieczeństwa. Jak rozpoznać oszustwo? W jaki sposób możesz się przed nim bronić i jakie są Twoje możliwości prawne, jeśli staniesz się ofiarą takiego przestępstwa?

Prawo w kontekście oszustw – czym jest oszustwo?

Prawo dotyczące oszustw to przede wszystkim regulacje Kodeksu karnego, a konkretnie art. 286. Zgodnie z nim oszustwem jest doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem własnym albo cudzym poprzez wprowadzenie w błąd, spowodowanie błędu lub niezdolności do realnej oceny podejmowanych działań. Sprawca przestępstwa nie doprowadza zatem do przejęcia mienia poprzez przemoc, a poprzez wspomniane świadome wprowadzenie w błąd.

Celem oszustwa mogą być różnego rodzaju dobra o charakterze majątkowym: pieniądze, biżuteria, nieruchomości, dzieła sztuki czy metale szlachetne. Do popełnienia przestępstwa może dojść na różnych płaszczyznach i na wiele różnych sposobów – podczas rozmowy telefonicznej, na portalu internetowym czy w czasie rozmowy w sklepie.

Oszustwo – rodzaje i przykłady

Wyróżnia się m.in. następujące rodzaje oszustw:

• oszustwa internetowe – np. dokonanie zakupu telefonu i nieotrzymanie towaru od nieuczciwego sprzedawcy,
• phishing – np. wyłudzenie hasła i loginu do banku,
• oszustwo matrymonialne – np. wyłudzenie pieniędzy od osoby zakochanej w oszuście,
• kradzież tożsamości – np. wzięcie telewizora na raty na dane innej osoby,
• oszustwo komputerowe – np. wprowadzenie nowego zapisu danych informatycznych pod wpływem hakera.

Niezależnie od rodzaju oszustwa za jego popełnienie grożą poważne konsekwencje.

Konsekwencje prawne oszustwa

Jakie są konsekwencja prawne oszustwa? Przede wszystkim należy zdawać sobie sprawę z tego, że kara jest w tym wypadku uzależniona od wagi popełnionego czynu. Za oszustwo w typie podstawowym (doprowadzenie innej osoby do niekorzystnego rozprowadzenia majątku cudzego lub własnego poprzez wprowadzenie w błąd, doprowadzenie do jego popełnienia lub wywołanie niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania) grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

Dotyczy to również przestępstwa pokradzieżowego (zażądania korzyści majątkowej za zwrot bezprawnie zabranej rzeczy). Na podstawie art. 33 § 2 Kodeksu karnego sprawcy przestępstwa można wymierzyć karę pozbawienia wolności wraz z karą grzywny.

Za oszustwo w stosunku do mienia znacznej wartości (przekraczającej 200 000 zł) grozi kara pozbawienia wolności do 10 lat. W sprawach mniejszej wagi (na co wskazuje m.in. sposób działania przestępcy, miejsce i czas popełnienia czynu) sprawca podlega karze grzywny albo ograniczenia lub pozbawienia wolności do 2 lat.

Jak rozpoznać oszustwo? Jak się przed nim chronić?

Wiele osób zadaje sobie pytanie: jak rozpoznać oszustwo? Jak chronić siebie i bliskich przed jego konsekwencjami? Warto mieć świadomość, że nie zawsze można tego uniknąć, ale należy stosować następujące zasady bezpieczeństwa:

• chroń swoje dane wrażliwe przed dostaniem się w niepowołane ręce,
• ustal z rodziną hasło bezpieczeństwa, które będziecie wykorzystywać np. gdy będziecie potrzebować pomocy finansowej,
• wspieraj tylko zweryfikowane zbiórki,
• nie wpuszczaj obcych ludzi do swojego mieszkania – zwłaszcza jeśli jesteś w nim sam,
• nie otwieraj podejrzanych linków,
• uważaj na zbyt atrakcyjne promocje i rabaty,
• sprawdzaj opinie na temat potencjalnych usługodawców i sprzedawców, z których oferty chcesz skorzystać.

Jeśli konkretna propozycja/oferta/deklaracja wydają Ci się podejrzane, zweryfikuj ich treść – sprawdź opinie, porozmawiaj z bliskimi, poczytaj o oszustwach w konkretnym temacie. Twoją czujność powinny wzbudzać różnego rodzaju niespójności, negatywne opinie, nadmiernie atrakcyjne oferty czy brak odpowiedzi na zadawane pytania.

Pamiętaj też, że warto uświadamiać swoich bliskich – zwłaszcza dziadków czy rodziców. Rozmawiaj z nimi o zagrożeniach, zwłaszcza jeśli oszuści stosują konkretną metodę wyłudzeń w określonym czasie (np. na wnuczka). Informuj ich, jak postępować, jeśli coś wyda im się podejrzane (np. że mogą wtedy z Tobą porozmawiać, a Ty im doradzisz) i jak mogą zabezpieczyć swoje pieniądze na koncie przed oszustami. W ten sposób zminimalizujesz ryzyko tego, że padną ofiarą przestępstwa, i sprawisz, że w podejrzanej sytuacji zachowają czujność.

Obrona przed oszustwem – co robić?

Obrona przed oszustwem nie jest łatwa, ponieważ ofiara często orientuje się, że do niego doszło, już po utracie środków czy dóbr, które stały się łupem przestępców. Warto jednak pamiętać o tym, aby w takiej sytuacji się nie poddawać i szukać pomocy prawnej. Bardzo ważne jest to, że po skazaniu winnego, pokrzywdzony może złożyć wniosek o to, aby sąd zasądził obowiązek częściowego lub całkowitego naprawienia wyrządzonej szkody. Jeśli wyjdziesz z założenia, że nie warto się o to starać, nic nie odzyskasz, a ponadto dasz społeczne przyzwolenie na popełnianie przestępstw.

Jak zgłosić oszustwo? Najlepiej udać się na policję lub do prokuratury. Aktualnie nie ma przepisów, które precyzowałyby czas, jaki masz na zgłoszenie takiego przestępstwa. Warto jednak pamiętać, że istnieją terminy przedawnienia. Dodatkowo im więcej czasu dasz sprawcy na zatarcie śladów jego czynu, tym mniejsza szansa na to, że sprawa będzie miała dla Ciebie korzystny finał.